Akne (sızanaq) nədir və onunla necə mübarizə aparmaq olar?
Akne nədir? Demək olar ki, çox vaxtı dəridə yaranan hər bir səpgini sadəcə sızanaq adlandırırlar. Lakin unutmamaq vacibdir ki, ümumiyyətlə bir çox növ akne mövcuddur və hər bir akne növü dəriyə xüsusi qulluq tələb edir. Məhz bu səbəbdən tez bir zamanda düzgün sızanaq müalicəsi tapmaq adətən çətin olur.
Hər bir insanın dərisi unikaldır. Bir halda uyğun olacaq müalicə və ya dəriyə qulluq üsulu digər halda yaxşı təsir etməyə də bilər. Məsələn, kistik sızanaqları olan bir insana qara nöqtələrə qarşı kremlər və skrablar kömək etməyəcəkdir. Həmçinin, üzdəki səpgi qıcıqlanma və ya tıxanmış məsamələrdən qaynaqlanırsa, sızanaq əleyhinə peşəkar vasitələrdən istifadə etməyin mənası da yoxdur. Belə hallar üçün dərini sakitləşdirən və eyni zamanda təmizləyən kremlər, maskalar mövcuddur.
Akne barədə ümumi məlumat
Artıq hamımıza məlumdur ki, sızanaqlar olduqca xoşagəlməz bir haldır. Ancaq heç bir zaman ruhdan düşməyin. Çünki bu cür problemlə də mübarizə aparmaq mümkündür. Bu məsələdə ən vacib məqam dərinizin hansı növ səpgidən əziyyət çəkdiyini müəyyən etməkdir. Ən çox yayılmış sızanaq növləri bunlardır:
Komedonlar
Papula və pustula
Kistik sızanaqlar
Postakne çapıqları və ləkələri
Üzdəki sızanaqlar iltihab proseslərinin şiddətindən asılı olaraq müxtəlif yollarla özünü göstərə bilər: qara nöqtələr, qırmızı sızanaqlar, irinli ağrılı sızanaqlar, ağ nöqtələr. Əksər hallarda, sızanaqlar t-zonasına (burun, alın, çənə), yağ bezlərinin ən böyük aktivliyi və maksimum genişlənmiş məsamələri olan zonaya təsir edir. U zonasında (yanaqlar) sızanaqlar daha az görünür.
Ümumiyyətlə, akne barədə bir çoxumuz üçün məlum olan faktlar hansılardır?
Sızanaqların bədəninizdə harada əmələ gələcəyini dəqiq təyin etmək mümkün deyil. Hər şey genetik olaraq təyin olunur. Lakin sızanaqlar ən çox üzdə, beldə və sinədə yaranır.
Sızanaqlar yoluxdurucu deyil. Buna baxmayaraq sızanaqlar çox vaxtı yeniyetmələrdə və yetkinlərdə psixoloji problemlərin səbəbidir, çünki bu problem hər şeydən əvvəl ciddi bir estetik narahatlıq yaradır.
Akne yalnız yeniyetmələrdə olmur. Səpgilər, həmçinin körpələrdə və hətta 50 yaşdan yuxarı olan insanlarda da müşahidə edilir.
Sızanaqlar bir çox hallarda depressiyaya səbəb olur.
Akne yalnız estetik bir problem deyil, həm də bədəndə müəyyən bir balanssızlığın ciddi bir əlamətidir. Ümumiyyətlə, sızanaqları ginekoloq-endokrinoloq və diyetoloqla birlikdə müalicə etmək daha yaxşıdır.
Aknenin əlamətləri
Adətən üzdəki və bədənin digər hissələrindəki sızanaqların simptomları, səpgi növündən asılı olmayaraq aydın şəkildə ifadə olunur. Akne əlamətlərini görməmək mümkün deyil:
Üz və sinə üzərində kiçik qırmızı səpkilər (həmçinin, irinli ola bilər);
Quruduqdan sonra sızanaq yerində tünd-qəhvəyi ləkə (piqmentasiya) və ya çapıq buraxa bilər;
Dəri piyinin ifrazının artması;
Üz dərisi həddindən artıq yağlı parıltıya malikdir;
Saçlar yuyulduqdan sonra tez bir zamanda yenidən yağlanırlar.
Bu mərhələdə yaranan əlamətlərə diqqət yetirmək vacibdir. Çünki sonradan sızanaqların sayı böyüyür və daha çox əraziyə yayılmağa başlayır.
Aknenin yaranmasının səbəbləri
Yeniyetmələrdə sızanaqlar ən çox hormonal artımla əlaqələndirilir. Xəstəliyin inkişafının zirvəsi çox vaxtı 14-18 yaşa düşür. Daha yetkin yaşda sızanaqların səbəbləri yağ bezlərinin həddindən artıq inkişaf etməsi, follikulyar keratoz, yoluxucu və mikrob xarakterli iltihablar daxil olmaqla müxtəlif xəstəliklər və patologiyalardır.
Genetik faktor da böyük rol oynayır. Problemli dərisi və səpgiləri olan bir qan qohumu olduqda, sızanaq yaranmasının riski də artır.
Sızanaqların yaranmasına ən çox səbəb olan amillər aşağıdakılardır:
Lipid mübadiləsinin pozulması;
Sızanaq propionobakteriyalarının artması və yağ bezlərinin aktivliyinin artması;
Hormonal balanssızlıq nəticəsində ifraz olunan sebum həcminin artması;
İrsi amillər;
Dəri hiperkeratozu;
Mədə-bağırsaq traktının xəstəlikləri;
Düzgün gigiyena qaydalarına əməl edilməməsi və sızanaqların sıxılması.
Sızanaqlar demək olar ki, həmişə bir sıra səbəblərdən irəli gələn problemlərin nəticəsidir. Bununla birlikdə, akne yaranmasının səbəblərini iki böyük qrupa bölmək olar:
Daxili (endogen): hormonal artım, hamiləlik, endokrin patologiyalar, hiperkeratoz, stress, zəif immunitet və sairə.
Xarici (ekzogen): keyfiyyətsiz kosmetik vasitələr, ultrabənövşəyi şüalar, isti hava, dərmanlar, kimyəvi məhsullar ilə əlaqə və saiərə.
Sızanaqların endogen (daxili) səbəbləri xəstənin orqanizmində baş verən problemlərldən qaynaqlanır. Ekzogen (xarici) səbəblər isə dəridə sızanaqlara səbəb ola biləcək müxtəlif xarici təsirlərdən qaynaqlanır. Hər bir konkret vəziyyətdə aknenin əmələ gəlməsinin səbəbi həm fərdi tək amillər, həm də müxtəlif endogen və ekzogen amillərin birləşməsi ola bilər. Dəqiq səbəbi təyin etmək üçün peşəkar hərtərəfli müayinədən keçməyiniz tövsiyə olunur.
Aknenin inkişaf mərhələləri
Dermatoloqlar əlamətlərin şiddətindən asılı olaraq sızanaqların inkişafını 4 mərhələyə ayırırlar:
Asan. Görünən iltihab olmadan kiçik səpgi ilə xarakterizə olunur. Bu halda yağ bezləri ağ və ya qara nöqtələrə bənzəyir.
Orta. Az miqdarda iltihab mövcuddur. Sızanaqların üzərində kiçik qara nöqtələr görünür.
Ağır. Komedonların sayı nəzərə çarpacaq dərəcədə artır. İltihab prosesi aktiv şəkildə inkişaf edir.
Çox ağır. Çapıq və kistik dəyişikliklər əmələ gəlir. İltihab pik səviyyəsinə çatır. Sızanaqların ölçüləri 5 mm-dən artıq olur.
Aknenin müalicəsi
Adətən müalicə ambulator şəraitdə aparılır. Əsas məqsədlər iltihab prosesini aradan qaldırmaq və sebum istehsalını azaltmaqdır.
İlkin mərhələdə mütəxəssis xarici istifadə üçün losyon, məlhəm və ya sızanaq kremi təyin edəcəkdir.
Sızanaqları aradan qaldırmaq üçün başqa bir klinik tövsiyə də qidalanmanın tənzimləməsidir. İltihabi prosesi azaltmaq üçün akne və sızanaqlara səbəb olan məhsullar pəhrizdən çıxarılır. Bu cür məhsullara adətən qırmızı ət, şəkər və şəkərli desertlər, qəhvə, pendirlər daxildir. Qida rasionuna tərəvəz, göyərti, şəkərsiz meyvə və giləmeyvə əlavə etmək problemin daha sürətli öhdəsindən gəlməyinizə köməklik edəcəkdir.
Üzün mexaniki təmizlənməsi, fototerapiya və sairə kimi prosedurlar yalnız həkimin göstərişi ilə təyin edilə bilər.
Diaqnoz üçün həkim aknenin dəqiq səbəbini təyin etməyə kömək edəcək laboratoriya testləri təyin edəcəkdir:
Ümumi qan analizi;
EÇS (eritrositlərin çökmə sürəti);
Sidik analizi;
C-reaktiv protein;
Ümumi zülal analizi;
Testosteron və qadın hormonal profili və sairə.
Bu mərhələdə seboreik dermatit, dəri vərəmi və rosasea kimi digər dəri xəstəliklərini istisna etmək vacibdir. Sızanaqların ilk əlamətləri aşkar edildikdə, dermatoloq və ya endokrinoloqa müraciət etmək lazımdır.
Aknedən sonra qalan ləkələr, ümumiyyətlə çəhrayı-qırmızı bir rəngə sahib ola bilər, zaman keçdikcə isə daha solğun olur. Bu növ ləkələrin yaranması iltihab yerində melanin piqmentinin istehsalının nəticəsidir. Üzdə bu cür ləkələr, bir qayda olaraq, kiçikdir, lakin dərinin digər bölgələrində daha böyük ola bilər.
Niyə sızanaqları özünüz sıxmamalısınız?
Daha mürəkkəb klinik mənzərəyə gətirəcək infeksiyanın yayılma riski artır. Bununla birlikdə müalicə müddəti də artıq.
İlkin mərhələdə sızanaqları müalicə etmək daha asandır. Lazım gəldikdə, həkim daxili problemlərin səbəblərini müəyyən etmək üçün sizi digər mütəxəssislərə (ginekoloq, endokrinoloq, diyetoloq) yönləndirəcəkdir.
Sızanaqları özünüz aradan qaldırdığınızda, yara izləri, çapıqlar və ləkələr əmələ gələ bilər.
Akne müalicəsindən sonra dəriyə nə cür qulluq etmək lazımdır?
Sızanaq müalicəsindən sonra dəriyə düzgün qulluq etmək, amma ən başlıcası öz sağlamlığınıza və pəhrizinizə diqqət yetirmək vacibdir. Bu, problemin təkrarlanmasının qarşısını almağa köməklik edəcəkdir.
Müalicədən sonra dəridə postakne ləkələrinin qalması halında, kosmetoloqun təyin edə biləcəyi aparat müalicə üsullarını sınamaq tövsiyə edilir.
Yves Rocher mağazalarında akne üçün tövsiyə olunan dəriyə qulluq məhsulları
Sızanaqların qarşısını almaq üçün dəriyə düzgün qulluq etmək lazımdır. Belə hallarda təbii maddələr əsasında kosmetika xəttini istifadə etmək tövsiyə olunur: sebum ifrazını azaldan köpüklər, gellər, losyonlar və digər vasitələrdən istifadə edə bilərsiniz.
Spirt əsaslı skrabların və digər dəriyə qulluq vasitələrinin istifadəsi tövsiyə edilmir. Bu növ məhsular yağ bezlərini qıcıqlandırır və ifrazat istehsalını artırırlar.
Nəzərə almaq lazımdır ki, sızanaqlardan necə qurtulacağınızı anlamaq üçün, ilk növbədə, diaqnoz qoymaq və lazımi testlərdən keçmək vacibdir.
Yves Rocher brendin problemli dəri üçün Sebo Pure Vegetal adlı xüsusi qulluq xətti istehsal edir. Bitki əsaslı bu seriyaya məsamələrin təmizlənməsi üçün losyon, təmizləyici gel-qommaj, nəmləndirici krem, maska və lokal tətbiq üçün SOS-vasitə daxildir.
Kontent müəllifi: E. Ə. Şahrzayeva
